دولتشاه سمرقندی، کتاب تذکرة الشعراء، ج۱، ص۹۳، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۳۱۸/۱۹۰۱. ابوالفضل بن عمید، وزیر رکن الدوله ــ که برای تأمین نیازهای مالی سپاهیان و کارگزاران حکومتی بر اموالِ مصادره ای تکیه داشت ــ کسانی را مأمور اطلاع یابی از اموال ثروتمندان کرد. در دوره امویان (۴۰ـ۱۳۲) و پس از آن، جاسوسی به دو صورت رسمی و غیررسمی رونق فراوان یافت. امام علی علیهالسلام نیز سفارشهایی در باره نحوه به کارگیری و ویژگیهای جاسوس (عین)، به ویژه برای نظارت بر رفتار کارگزاران حکومت، دارد. پیش از اسلام ، قبایل عرب، به ویژه قریش ، برای محافظت از کاروانهای تجاری خویش به جاسوسی اهمیت فراوان میدادند. وظیفه اصلی جاسوس تحقیق در باره احوال دشمن و گزارش آن به افراد خودی بود، اما در طول تاریخ وظایف متنوع دیگری به وی محول گردید.
در هئیت جاسوسان:زمانی که جمعآوری آگاهی تبدیل به جاسوسی صنعتی میشود
به دلیل پنهانی بودن فعالیت این نوع جاسوسان، از تشکیلات اداری و نحوه فعالیت آنان اطلاع چندانی در دست نیست. عبارت است از گردآورى و گزارش مخفیانه اخبار و اطلاعات سرّى کسى یا مؤسسهاى و یا کشورى به طرف مقابل یا افراد و یا کشور ذى نفع. در ابتدا نرمافزار جاسوسی در دل برنامههای رایگان قرار میگرفت، اما بعدهها به حقههای کثیفتری! رو آوردند و آن استفاده از سوءاستفادههای هکری برای نصب نرمافزار جاسوسی روی کامپیوترهاست. اگر از سیستمهای عامل رایج استفاده میکنید شانس شما برای داشتن نرمافزار جاسوسی روی سیستمتان بیشتر است. براحتی میتوان ادعا کرد که بسیاری از کاربران خانگی بر روی کامپیوتر خود جاسوس!
در دنیای کنونی که منافع ملی تقریبا تمامی کشورها منحصر به منافع اقلیت محدودی از حاکمان سیاسی و اقتصادی شدهاست، دستگاه استخباراتی و کارمندان آن هم در کل آگاهانه یا غیرآگاهانه در خدمت اقلیت حاکمان قدرت برعلیه اکثریت تودههای مردم قرار میگیرند. (۴۶) محمد بن محمد عمادالدین کاتب، البرق الشامی، ج ۳، چاپ مصطفی حیاری، عمان ۱۹۸۷. (۱) محمد بن احمد ابشیهی، المستطرف فی کلّ فنّ مستظرف، چاپ مفید محمد قمیحه، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶، چاپ افست قم ۱۳۶۸ ش. حاجی بن نظام عقیلی، آثارالوزراء، ج۱، ص۱۱۹، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران ۱۳۶۴ ش.
عبدالحی حسنی، الهند فی العهد الاسلامی، ج۱، ص۳۳۸، چاپ عبدالعلی حسنی و ابوالحسن علی حسنی ندوی، حیدرآباد دکن ۱۳۹۲/ ۱۹۷۲. عبدالحی بن ضحاک گردیزی، تاریخ گردیزی، ج۱، ص۳۱۵، چاپ عبدالحی حبیبی، تهران ۱۳۶۳ ش. بدین ترتیب که هر خلیفه، سلطان، امیر یا وزیر، چون گزارشهای رسمی را کافی نمیدانست، اشخاصی را به صورت ناشناس، در مناصب و مشاغل مختلف به جاسوسی در مسائل داخلی یا خارجی منصوب میکرد.
تبلیغکنندگان دریافتند که اگر همچنان میخواهند از طریق اینترنت درآمد داشته باشند، مجبور به تغییر تاکتیکهایشان هستند. آنها به روشی تازه رسیدند که به آنها اجازه تبلیغ محصولات را بدون داشتن وبسایت یا سرویسدهنده میداد و به این ترتیب نرمافزارهای جاسوسی پدید آمدند. هایی بود که در صفحات وب قابل مشاهده بود (البته هنوز هم وجود دارند)، و کاربران با کلیک کردن روی آنها از اطلاعات یا خدمات ارائهشده به دلخواه آگاهی مییافتند. اما بتدریج کاربران از این نحو تبلیغ خسته شدهبودند و به این ترتیب تبلیغکنندگان در حال ورشکستگی بودند، زیرا میزان درآمد آنها متناسب با میزان کلیک از طرف بازدیدکنندگان بر روی تبلیغاتی بود که بر روی وبسایت خود قرار میدادند.
۵.۵ – رونق جاسوسی در دوره امویان
البته حساب ردههای پایینی استخبارات که معمولا از «غم نان»، بیکاری و یا هم ناآگاهی به این اداره میپیوندند، با سران آن جداست. در افغانستان ما همیشه جواسیس در ذهن مردم عناصر معاملهگر، سگان حاکمان و منفور بودهاند. اگر به روشنفکری اتهام جاسوسی زده میشد، این گویی به منزله مرگ شخصیتی او بود. شاید در هیچ کشوری سابقه نداشته باشد که رییسجمهور آن رسما از دریافت بوجیهای دالر از سیآیای، امآیشش و واواک تشکر کرده، آن را «بسیار مفید» خوانده و بر ادامه آن تاکید ورزد. (۲۶) ابونصراحمد حسینی، «نظام دیوان الاستخبار فی الهند فی عهدالمسلمین»، المقتطف، ج ۹۷، ش ۴ (شوال ۱۳۵۹/ نوامبر ۱۹۴۰).
فصلنامه علمی مطالعات قدرت نرم فهرست مقالات
از طرف دیگر، «جاسوسی در زمان جنگ»، با رعایت شرایطی، به عنوان یک «ترفند جنگی» اصولاً به رسمیت شناخته شده است. با وجود تلاش های زیاد، هنوز معاهده ای جهانی در مورد جاسوسی به خصوص در شکل های جدید همچون جاسوسی سایبری و جاسوسی منجر به نقض حریم خصوصی اشخاص وجود ندارد. این در حالی است که جاسوسی به معنای واقعی جهانی شده و لازم است مقررات متحدالشکل، موارد مشروع و نامشروع آن را مدون سازد. (۳۸) هلال بن محسن صابی، رسوم دارالخلافة، چاپ میخائیل عوّاد، بغداد ۱۳۸۳/۱۹۶۴. (۲۸) ابوبکر بن عبداللّه دواداری، کنزالدرر و جامع الغرر، ج ۸، چاپ اولریش هارمان، قاهره ۱۳۹۱/۱۹۷۱.
محسن بن علی تنوخی، نشوار المحاضرة و اخبار المذاکرة، ج۳، ص۲۸۳، چاپ عبود شالجی، بیروت ۱۳۹۱ـ۱۳۹۳/۱۹۷۱ـ۱۹۷۳. محسن بن علی تنوخی، نشوار المحاضرة و اخبار المذاکرة، ج۳، ص۲۷۶ـ۲۸۳، چاپ عبود شالجی، بیروت ۱۳۹۱ـ۱۳۹۳/۱۹۷۱ـ۱۹۷۳. (۲۱) محسن بن علی تنوخی، نشوار المحاضرة و اخبار المذاکرة، چاپ عبود شالجی، بیروت ۱۳۹۱ـ۱۳۹۳/۱۹۷۱ـ۱۹۷۳.
جاسوسی در حقوق بین الملل مدرن و ضرورت تدوین مقررات جهانی (مقاله علمی وزارت علوم)
امرالله صالح از شورای نظاریهای سرشناس که در دوران حکومت کرزی بین سالهای ۲۰۰۴ الی ۲۰۱۰ ریاست امنیت را به عهده داشت، در این اواخر در روزنامه «هشت صبح» سلسله مقالاتی را زیر عنوان «جاسوسان باافتخار» به نشر میرساند. در این مقالات که شمار آنها تا کنون به سیزده رسیده، صالح تلاش نموده تا حوادث بعد از کودتای هفت ثور و نقش دستگاههای استخباراتی کشور را در آنها به تصویر بکشد. دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جاسوسی»، شماره۴۳۳۲. یکی از بدبختیهای ملت ما این است که جاسوسان ششقاطه خاین، وطنفروش و خودفروخته بر سرنوشت آنان حاکم بودهاند.
- بعضی نرمافزارهای جاسوسی فقط اطلاعات سیستمی شما را ردیابی میکنند – مانند نوع اتصال شما به اینترنت و سیستمعامل کامپیوترتان درباره جاسوسی .
- محسن بن علی تنوخی، نشوار المحاضرة و اخبار المذاکرة، ج۳، ص۲۷۶ـ۲۸۳، چاپ عبود شالجی، بیروت ۱۳۹۱ـ۱۳۹۳/۱۹۷۱ـ۱۹۷۳.
- جاسوسان سیایآی، آیاسآی، امایشش، کیجیبی، موساد، واواک، خاد، ساواک، میت، گشتاپو و دهها دم و دستگاه جاسوسی مخوف دیگر در طول تاریخ هیچگاهی بهخاطر وطن شان و مخصوصا منافع والای انسانی «وارد معامله» نشدهاند، اینان فقط در جهت منافع یک نظام سر تا پا غرق در جنایت «وارد معامله» شده و میشوند.
- (۲۲) تیمور گورکان، تزوکات تیموری، تحریر ابوطالب حسینی تربتی به فارسی، آکسفورد ۱۷۷۳، چاپ افست تهران ۱۳۴۲ ش.
- در افغانستان هم مردم از زمانی که با نام جاسوس آشنا شده و اعمال آنان را شاهد بوده اند، میدانند که جاسوسان عمدتا افرادی اند که در جبهه مقابل آنان و در خدمت دولتهای فاسد و مستبد قرار دارند.
عمرو بن بحر جاحظ، کتاب التاج فی اخلاق الملوک، ج۱، ص۱۶۹، چاپ احمد زکی باشا، قاهره ۱۳۳۲/۱۹۱۴. عمرو بن بحر جاحظ، کتاب التاج فی اخلاق الملوک، ج۱، ص۱۶۸ـ۱۶۹، چاپ احمد زکی باشا، قاهره ۱۳۳۲/۱۹۱۴. عمرو بن بحر جاحظ، کتاب التاج فی اخلاق الملوک، ج۱، ص۱۶۷ـ ۱۶۸، چاپ احمد زکی باشا، قاهره ۱۳۳۲/۱۹۱۴. (۲۴) عمرو بن بحر جاحظ، کتاب التاج فی اخلاق الملوک، چاپ احمد زکی باشا، قاهره ۱۳۳۲/۱۹۱۴. از همه مهمترباوجودیکه وی هیچچیزی درمورد جزییات و چگونگی دستگیری، شکنجه، سر به نیست کردنها و زنده به گور کردنهای رژیم دستنشانده روسها که مستقیم زیر نظر «اگسا»، «کام» و «خاد» صورت میگرفتباوجودیکه در معرض دید خواننده قرار نمیدهد. هنوز صدها خانواده از سرنوشت عزیزان و جگرگوشههای خود که توسط «اگسا»، «کام» و «خاد» دستگیر شده بودند، اطلاعی ندارند.